Namazda gözleri yummak veya saga sola bakmak hakkında.

Değerli kardeşimiz,

Namaz kılarken gözleri yummak mekruhtur. Bir hadis-i şerifte Peygamber Efendimiz (a.s.m.) şöyle buyurmuşlardır:

"Sizden biriniz namaza kalktığı zaman gözlerini kapamasın."

Çünkü namaz kılarken secde yerine bakmak sünnettir; gözleri yummak da bu sünneti terk sayılır. Yalnız buradaki mekruhluk tenzihîdir, büyük bir vebali yoktur.

Ancak, namazda bakılması caiz olmayan bir şeyi görmemek için veya dikkati dağıtacak bir şey gözüne ilişirse yahut görülen şeylerden ilgisini kesmek düşüncesiyle, namazın mânevî hazzı olan huşûu temin maksadıyla göz yumulabilir. Bunda kerahet olmaz.

Secdede topukları birleştirmek müstehaptır. 

Namazda gözleri yummak veya saga sola bakmak hakkında. Mumsema namazda aslında bilmeden çokca yaptıgımız göz yumma ve başka yerlere bakma adetimizi biraz incelemek istedim.

Namazda gözlerini yummak:
Biriniz namaza durdu mu gözlerini yummasın!» Hadisiyle yasak edilmiştir. Bu hadisi ibn Abdîy rivâyet etmiştir. Ancak senedinde zaiflik vardır.Bedâyi'de bunun sebebi şöyle gösterilmiştir:
Sünnet olan vecih secde yerine bakmaktır Gözlerini yummakta bu sünneti terk etmek vardır.
Sonra burada ki kerahet tenzihiyedir, Hılye ile Bahır'da böyle denilmiştir. Gâliba bu söz, yasağın sebebi Bedayi'in söylediği olduğu içindir Nehyi haram mânâsına almaktan değiştiren de odur.

Namazda gözleri yummak, gözleri semaya dogru kaldirmak veya saga-sola bakmak veya boynunu çevirerek saga-sola bakmak mekruhtur. Bakilmasi caiz olmayan bir şeyi görmemek için veya tam bir saygi ile Yüce Allah'ın huzurunda bulunmaktan dolayi gözleri yummakta kerahet
yoktur.1


Huşûu için acaba göz yummak olur mu derseniz ?
zihni dağıtacak bir şey görmekten endişe etmekle olur.
bu takdirde gözlerini yummak mekruh değildir. Hatta bazı ulema bunun evlâ olduğunu söylemişlerdir.Hılye ile bahır'da bunun uzak bir ihtimal olmadığı bildirilmiştir.


peki secdeye vardıgımızda gözler açık mı olmalı yoksa kapalı mı?

Namaz, iftitah tekbiri dediğimiz Allahü Ekber cümlesiyle başlayan ve sonunda selamla biten bir ibadettir. Bu ikisi arasındaki bütün yerlerde gözleri yummak doğru değildir. Bu nedenle secde, rüku gibi durumlarda da gözler açık olmalıdır.
Ancak yukarıda da belirtildiği gibi "namazda bakılması caiz olmayan bir şey görmemek için veya dikkati dağıtacak bir şey gözüne ilişirse yahut görülen şeylerden ilgisini kesmek düşüncesiyle namazın mânevî hazzı olan huşûu temin maksadıyla göz yumulabilir. Bunda kerahet olmaz."
bunun yanında sahsımızın fikri gözleri kapatmamaktır.
konu hakkında bir başka hdisi şerifte de buyuruluyor ki:
(Secdede gözleri yummak Yahudi âdetidir.) [Deylemi]
sırf bu hale muhalefet için gözleri yummamak gerekir.


Namazını edâ eden kimse sağa-sola bakmaz.
Zira Resûl-i Ekrem (sav) buyurdu ki: "Şayet namaz kılan kimse; bununla (namazla) münacaatta bulunduğunu (Allahû Teâla (cc)'yı) bilse, elbette başka tarafa bakmaz"(339) hükmünü zikretmektedir.

Namaz esnasında gözleri kapamak.
İbnu’l-Kayyım şöyle demektedir: Namaz esnasında gözleri kapatmak Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) adeti olan bir davranış değildi. Daha önce geçen bir hadiste, Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) teşehhüd esnasında dua ederken gözünü işaret parmağına diktiği ifade edilmiş ve gözünü oradan ayırmadığı nakledilmiştir.



İbn-i Abidin; Namazda bakınmayı yasak eden delil Tirmizi'nin Hz. Enes (ra)'den rivayet ederek sahihlediği şu hadistir:
"Sakın namazda bakınma!..
Çünkü namazda bakınmak helâk olmaktır. Mutlaka bakınmak lazımsa farzda değil de, hiç olmazsa nafilede olsun."

Buharinin rivayetine göre Peygamber (sav): "Namazda bakınmak bir hırsızlamadır. Şeytan onu kulun namazından çalar" buyurmuştur. Gayede bakınma özürsüz olursa diye kayıtlanmıştır. Buradaki kerahatin kerahat-i tahrimiyye olması gerekir. Nitekim hadislerin zahiri de bunu göstermektedir. Bahır. Zeylei ile Bakani'nin Mülteka Şerhinde bildirdiğine göre göz ucuyla bakmak yüzü hiç yerinden çevirmemek sûretiyle olursa mübahtır. Çünkü Peygamber (sav) namazında gözünün ucuyla ashabına bakardı"(340) buyurmaktadır.

Gözleri yukarı doğru veya secde mahallinin dışındaki bir noktaya çevirmek.
Gözleri yukarı doğru dikmek veya imama ya da sağa sola bakmak namazda dikkati dağıtan davranışlar olduğu için kusurdur. Gözleri aşağı indirmek ve secde mahalline bakmaya dair emir vaki olmuştur. Ancak teşehhüdde gözler şehadet parmağı üzerinde olur ve oradan ayrılmaz. Nitekim bu, Peygamber’in (Sallallahu aleyhi ve Sellem) namazdaki devam ettiği bir sünneti olmuştur. Hadisi şerifte şöyle söylenmiştir.
« (Teşehhüdde) gözü, işaret parmağından ayrılmazdı. »

Aişe’den (r.anha) şöyle der:
Peygamberimize (Sallallahu aleyhi ve sellem) namazda etrafa bakınma konusuyla ilgili olarak sordum, O da şöyle cevap verdi:
« Namazda etrafa bakınma Şeytanın, kulun eda etmekte olduğu namazdan sevabından yaptığı bir hırsızlıktır. »

Enes (r.a)’dan rivayete göre Peygamber efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur:
« Şu insanlar, namaz esnasında gözlerini niçin göğe doğru dikerler ki?! »

Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) bu husustaki sözü biraz daha sertleşmiş ve şöyle demiştir:
« Ya bundan vazgeçecekler ya da gözleri kör olacak!! »

Bu hadislerde, namazda gözleri gökyüzüne çevirme konusunda mutlak bir yasaklama ve şiddetli bir tehdit bulunup, hatta icma dahi söz konusu olmuştur.
Birinci hadise göre namaz kılan kişinin, lüzumsuz yere sağa sola bakınması mekruhtur. Etrafa bakınma ile namaz bozulmaz, ancak yönünü kıbleden tamamen çevirecek olursa bu taktirde namaz bozulur.
İbn-i Abdilberr şöyle demiştir: Fukahanın büyük bir kısmına göre, namaz kılan kişinin etrafa bakınmaları az ise namazı bozulmaz.



1759. Âişe radıyallahu anhâ şöyle dedi:

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'e namazda başı sağa sola çevirmenin hükmünü sordum. Peygamberimiz:

"Bu, kulun namazından bir miktarını şeytanın kapıp aşırmasıdır" buyurdu.[2]

Enes radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

"Namazda sağa sola bakmaktan sakın. Çünkü namazda iken sağa sola bakmak helâk olmaya sebeptir. Sağa sola dönmekten kurtuluş yoksa, bari bu nâfilede olsun, farzda olmasın."[3]


Secde Mahalline Bakmak: “Rasulullah-sallallahu aleyhi ve sellem- namaz kıldığı zaman başını aşağıya eğer ve gözünü yere dikerdi.”
Yani secde yerine bakardı. Rasulullah-sallallahu aleyhi ve sellem- namazda gözleri havaya dikmekten men etmiştir.

Namazda Gözleri Kapamanın Bir Sakıncası Var mı?

Namaz kılarken gözlerini kapatmak – Şeyh Faraz Rabbani – Dört Mezhep:
Namaz esnasında gözlerini kapatmak tenzîhen mekrûhtur. Nedenleri şunlardır:

• Namaz kılanın secde ettiği yere bakması sünnettir, gözlerini kapatarak sünnet terk edilmiş olur.
• Namaz esnasında gözlerini kapamak yahudilerin adetidir, ve Müslümanlar onlara benzememeye gayret göstermelidirler.
• Sahabe ve Selef-i Salihinden, Namaz esnasında gözlerini kapatmadıklarına dair rivayetler mevcut.

Bu konuda bir takım zayıf hadisler de vardır, delil olarak yeterli olmasa da, diğer rivayetleri güçlendiriyorlar.
Ama eğer gözlerinizi açık tutarak namaza konsantre olamıyor ve dikkatiniz dağılıyorsa, gözlerini kapatmak caizdir.
Hanefi alimlerinden olan İmam Haskafi Durru’l Muhtarında, İbn Abidin Reddü’l Muhtarında, İbn Nuaym Behr-i Râik isimli kitabında, ve İmam-ı Kasani El Bedaiû’s Senai isimli kitabında bu yönde fetva vermişlerdir.
Hanbeli Alimi olan İmam Buhuti „Keşşef el-Kina“ isimli kitabında ve Maliki Alimi olan İmam Derdir “Şerh-i Sağır” isimli kitabında aynı görüşü savunmuştur.
Şafii Fıkhına göre Namaz esnasında gözlerini kapamak mekruhtur. Ancak büyük Şafii Alimi İmam-ı Nevevi „el-Mecmu“ ve „Minhac“ isimli kitablarında başka bir görüş öne sürerek, Namaz esnasında gözlerini kapamak mekruh değildir demiştir. Bu görüşünü dikkate alarak bazıları her durumda caiz olduğunu söylemiştir, bazıları da sadece kalbini koruma amaçlı caiz olacağını yazmıştır. [Kaynak: Hilaf-ı Evla]
İmam Buhuti Keşşef el-Kina kitabında gözlerini kapatmak uyuklamaya sebep verebileceği için mekruhtur demiştir (özellikle geceleri).
İmam Kasani el-Bedai’sinde gözlerin secde edilen yere bakması gerektiğini yazmış ve o nedenle kapamak mekruhtur hükmünü vermiştir.
İmam İbn Nuaym, secde esnasında dahi gözlerin açık kalmasını yazmıştır ve buna „gözün secdesi“ demiştir.
..ve Allah, en iyi bilendir.

Namazda göğe / semâya bakmak :

Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Ebû Kuteybe rivayet ettiler. Dediler ki: Bize Ebû Muâviye, A’meş’den, o da Museyye’den, o da Temim b. Tarefe’den , o da Câbir b. Semura’dan naklen rivayet etti. Câbir (r.anh) şöyle demiş: Rasûllullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«Namazda gözlerini semâya diken bîr takım kimseler yâ bundan vaz geçerler yahut gözleri kendilerine dönmez.» buyurdular.
| Muslim, Namaz, Bab 26, Hadis no : 117 (428);Ebû Davud, Salat: 165 -167; Nesai, Sehv, Bab 9, Hadis no : 1180 – 1181; Ahmed bin Hanbel, Musned: 15098
Muslim’in rivayet ettiği şu hadis-i şerifte ise duâ ederken semâya bakmaktan nehyedilmektedir. Hüküm ve hâdise her iki rivayette de bir olduğu için mutlak olan birinci rivayet, mukayyed bulunan ikinci rivayete hamledilmiştir. Mamafih buna hacet de yoktur. Çünkü mânâ yine aynıdır. Duanın kıblesi semâ olduğu halde duâ esnasında semâya bakmak memnu olunca namaz esnasında bakmak evleviyetle memnu’ olur.
Esasen bu rivayetlerden ne murad edildiği ulemâ arasında ihtilaflıdır. Bazılarına göre va’id yani tehdit kasdedilmiştir. Bu takdirde gözleri semâya dikmek haramdır. Zahiri’lerden İbn Hazm daha ileri giderek namazın bozulacağını söylemiştir.
Diğer bazıları: “Hadisin manası, namaz kılanların üzerine inen meleklerin indirdikleri nurdan gözleri kör olacağından korkulur demektir” muteleasında bulunmuşlardır. Ayrıca gözler kıbleden çevrildiği ve namaz kılan bir kimsenin hâlinden uzaklaşıldığı için yasaklanmış olduğu da düşünülebilir.
İbn Ebî Şeybe’nin Hişâm’dan tahrîc ettiği bir hadise göre ashab-ı kiram vaktiyle namazda sağa-sola bakınırlarmiş. “Namazda huşu” sahibi olan mu’minler muhakkak felaha erdi” (Mu’minun 1-2) âyet-i kerimesi inince artık önlerine bakmağa başlamışlar, gözleri secde yerinden öteye geçmez olmuş.
Bazılarına göre ibret için gözleri semâya kaldırmakta bir sakınca yoktur. Fakat İbn Battal namazda semâya bakmanın mekruh olduğunda ulemânın ittifak ettiklerini söylemiştir.
Namaz haricindeki dualarda ise, ekser-i ulemâya göre semâya bakmak caizdir. Çünkü duanın kıblesi semâ olduğunu bildiren hadisler vardır.
Taberî semâya bakmayı kerih görmüştür.
Kâdi Şureyh dua ederken gözlerini semâya diken bir zata: “Ellerini yum, gözlerini de indir. Çünkü sen ona eremez ve onu göremezsin!” demiştir.

Namazda etrafa / sağa - sola bakmak :

Ebu Zer (r.anh), Rasûlullah (s.a.v)’in şöyle buyurduğunu rivâyet etmektedir:
“Kul, namazında sağa sola dönmediği sürece; Allah kuluna yönelir. Kul namazında sağa sola dönerek yüzünü kıbleden ayırır ayırmaz, Allah’ta o kuldan yüz çevirir.”
| Nesai, Sehv, Bab 9, Hadis no : 1182; Ebu Davud, Namaz, Bab 160, Hadis no: 909; Ahmed bin Hanbel, Musned: 20531

Aişe (r.anha)’dan rivâyete göre, şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v)’e namazda sağa sola dönmekten sordum şöyle buyurdular:
“Bu şeytanın namazın sevabını eksitlmek için kapıp kaçtığı hareketlerdir.”
| Nesai, Sehv, Bab 9, Hadis no : 1183 – 1184; Ebu Davud, Salat, 165; Buhari, Sıfatu’s Salât, 11

Rûkuda nereye bakılacağı :

Rukuda bakılacak yer hakkında bir hadis-i şerife ben olduğuna şimdiye kadar ulaşamadım. Fakat kaynaklarda bu konu hakkında
“Ruku halinde ise ayakların ucuna veya secde edilen yere bakılabileceği” uygun görülmüştür.”
| Celal Yıldırım, Kaynaklarıyla İslam Fıkhı, Uysal Kitabevi: 1/253
Rukuda yapılan en büyük hatalardan biri ise rukudan doğruluş esnasında olmaktadır. Çünkü pek çok kişi bu esnada gökyüzüne (havaya doğru) bakmakta olduğunu görmüşümdür. Bu konuda bir hadisi şerifte : Câbir (r.anh) şöyle demiş: Rasûllullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«Namazda gözlerini semâya diken bîr takım kimseler yâ bundan vaz geçerler yahut gözleri kendilerine dönmez.» buyurdular.
| Muslim, Namaz, Bab 26, Hadis no : 117 (428);Ebû Davud, Salat: 165 -167; Nesai, Sehv, Bab 9, Hadis no : 1180 – 1181; Ahmed bin Hanbel, Musned: 15098

Teşehhudde ve Secdede Nereye Bakılacağı :

Ali b. Abdurrahman el-Muâvf den; demiştir ki: Abdullah b. Ömer (r.anh) beni namazda çakıl taşlan ile oynarken gördü. Namazım bitince bundan nehyedip; Rasulullahın yaptığı gibi yap, dedi.
Rasûlullah nasıl yapardı? dedim.
Namazda oturduğu zaman sağ elini sağ uyluğunun üzerine koyar, bütün parmaklarını yumar ve işaret parmağı ile işaret ederdi. Sol elini de sol uyluğu üzerine koyardı, karşılığını verdi.
| Muslim, Mesâcid 116; Nesâî, sehv 33; Muvatta’, nida 48; Ahmed b. Hanbel, II, 65, Ebu Davud, Namaz, Bab 180, Hadis no: 987
Muhammed b. Beşşâr, Yahya’dan, Yahya İbn Aclân’dan, İbn Aclân, Âmir b. Abdullah b. ez-Zubeyr’den o da babasından bir önceki hadisi rivayet etmişlerdir. Yahya bu (rivayetinde) İbnu’z-Zubeyr’in:
“Rasûlullahın gözü işaretinden ayrılmazdı” dediğini de söyler.

| Ebu Davud, Namaz, Bab 180, Hadis no: 990; Nesâî, Sehv 39; Ahmed b. Hanbel, IV, 3, 60
Bu hadisi şerifte, namaz kılan kimsenin teşehhud esnasında işaret ettiği parmağa bakmasının mustehab olduğuna delâlet vardır. Ancak bu konu mezhebler arasında ihtilaflıdır.
Malikî‘lere göre namazda devamlı olarak kıbleye bakılır, İbn Rüşd, İmam Mâlik’in mezhebinin bu olduğunu söyler.

Şafiî ve Hanbelî’lere göre, secde mahalline bakılır. Ancak Şafiî’ler, teşehhud hâlini bundan istisna etmişler ve bu hadiste işaret edildiği gibi, teşehhud esnasında işaret edilen parmağa bakılması gerektiğini söylemişlerdir.

Hanefî mezhebinde, namazdaki hareketin değişmesi ile bakılacak yer de değişir.
Kıyamda iken secde edilecek yere, ruku’da iken ayaklara; secde halinde burnun ucuna; otururken kucağa; sağa selâm verirken sağ omuza; sola selâm verirken de sol omuza bakılmalıdır. Ancak bu tafsilatın nass olarak bir delili yoktur.
İbn Âbidin bu tafsilatın Tahâvî ve Kerhî gibi büyük Hanefî âlimlerinin tasarruflarından olduğunu, Zahirî rivâyette nakledilenin, namaz kılan kimsenin devamlı secde yerine bakması gerektiği olduğunu söyler.
Namazda iken bakılacak istikametle ilgili başka hadisler de vardır.
Ahmed b. Hanbel ve Ebû Davud’un rivayetlerinde namazda gözleri havaya dikmenin hoş karşılanmadığı anlaşılmaktadır.
Bu rivayette teşehhud de parmakla işaret edildiği zaman, parmağı takip etmenin mustehab olduğuna işaret edilmektedir.

Namaz kılarken gözlerini kapatmak – Şeyh Faraz Rabbani – Dört Mezhep:
Namaz esnasında gözlerini kapatmak tenzîhen mekrûhtur. Nedenleri şunlardır:
Namaz kılanın secde ettiği yere bakması sünnettir, gözlerini kapatarak sünnet terk edilmiş olur.
Namaz esnasında gözlerini kapamak yahudilerin adetidir, ve Müslümanlar onlara benzememeye gayret göstermelidirler.
Sahabe ve Selef-i Salihinden, Namaz esnasında gözlerini kapatmadıklarına dair rivayetler mevcut.
Bu konuda bir takım zayıf hadisler de vardır, delil olarak yeterli olmasa da, diğer rivayetleri güçlendiriyorlar.
Ama eğer gözlerinizi açık tutarak namaza konsantre olamıyor ve dikkatiniz dağılıyorsa, gözlerini kapatmak caizdir.
Hanefi alimlerinden olan İmam Haskafi Durru’l Muhtarında, İbn Abidin Reddü’l Muhtarında, İbn Nuaym Behr-i Râik isimli kitabında, ve İmam-ı Kasani El Bedaiû’s Senai isimli kitabında bu yönde fetva vermişlerdir.
Hanbeli Alimi olan İmam Buhuti „Keşşef el-Kina“ isimli kitabında ve Maliki Alimi olan İmam Derdir „Şerh-i Sağır“ isimli kitabında aynı görüşü savunmuştur.
Şafii Fıkhına göre Namaz esnasında gözlerini kapamak mekruhtur. Ancak büyük Şafii Alimi İmam-ı Nevevi „el-Mecmu“ ve „Minhac“ isimli kitablarında başka bir görüş öne sürerek, Namaz esnasında gözlerini kapamak mekruh değildir demiştir. Bu görüşünü dikkate alarak bazıları her durumda caiz olduğunu söylemiştir, bazıları da sadece kalbini koruma amaçlı caiz olacağını yazmıştır. [Kaynak: Hilaf-ı Evla]
İmam Buhuti Keşşef el-Kina kitabında gözlerini kapatmak uyuklamaya sebep verebileceği için mekruhtur demiştir (özellikle geceleri).
İmam Kasani el-Bedai’sinde gözlerin secde edilen yere bakması gerektiğini yazmış ve o nedenle kapamak mekruhtur hükmünü vermiştir.
İmam İbn Nuaym, secde esnasında dahi gözlerin açık kalmasını yazmıştır ve buna „gözün secdesi“ demiştir.
..ve Allah, en iyi bilendir.

[1] Ömer Nasuhi bilmen.büyük islam ilmihali
[2] Buhârî, Ezân 93, Bed'ü'l–halk 11. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Salât 161; Tirmizî, Cum'a 59; Nesâî, Sehv 10.
[3]Tirmizî, Cum'a 59